Make-over voor bruggen, sluizen, tunnels en viaducten

Jan Slager, programmadirecteur VenR, vertelt over de uitdagingen en kansen van één van de grootste opdrachten uit de geschiedenis van Rijkswaterstaat. “We bouwden honderd jaar geleden tunnels, bruggen en sluizen om zeker 100 jaar mee te gaan. Toch is de realiteit anders. Destijds kon niemand voorspellen dat al die objecten in ruwweg zeventig jaar zestien keer zoveel auto’s te verwerken zouden krijgen. We moeten nu ingrijpen om echte problemen voor te zijn”, schetst Slager de noodzaak.
We zijn met hem op bekend terrein bij de Papendrechtse brug. Voor Slager niet zomaar een brug. Hij is vlakbij opgegroeid en woont nog steeds in de buurt van de stalen boogbrug. Zijn vader was bovendien betrokken bij de bouw. “Ik ging als kleine jongen met hem mee toen ze de brug ‘invoeren’. Het maakte enorme indruk op me, dat op zijn plek leggen van zo’n gevaarte en daarna al die toeterende schepen en het feest dat losbarstte.”

Ouderdomsgebreken

Maar ook deze brug, ruim 1 km lang in de autoweg N3, heeft zijn beste tijd gehad. Al ruim vijftig jaar moet hij een steeds grotere stoom auto’s en vrachtwagens dragen. Steeds vaker dan gebruikers lief is, ligt hij stil door storingen. De stalen boogbrug, die Dordrecht met Papendrecht verbindt, is één van de vele objecten die toe zijn aan vervanging.
Slager stelt: “Ze vertonen echt ouderdomsgebreken. Dat merk je bijvoorbeeld aan de toename van storingen. Ze zijn niet ontworpen met het oog op het verkeer van nu. Dat betekent bijvoorbeeld dat rijbanen te smal zijn of sluizen te klein voor het huidige scheepvaartverkeer. Daarnaast voldoet de aansturing van bruggen en sluizen, niet meer aan de veiligheidseisen. Wij willen toe naar een uniforme aansturing en beveiliging, zodat ze beter te onderhouden en repareren zijn en dus toekomstbestendiger. In de tussentijd zorgen we ervoor dat gebruikers de objecten wel veilig kunnen blijven gebruiken.”

Lastig manoeuvreren

Er staan behoorlijk wat objecten op de lijst om vervangen te worden: meer dan 130 constructies moeten vroeg of laat worden aangepakt. Dat gebeurt in verschillende delen, bestaande uit ruim tachtig projecten. Hiervan zijn de delen een tot en met drie al uitgevoerd (Velsertunnel), ze worden nog uitgevoerd (N200) of zijn nog in voorbereiding (Heinenoordtunnel in 2023). Deel vier komt eraan en die omvat zo’n veertig projecten, waaronder de Papendrechtse brug.
Zuid-Holland, Noord-Holland en Zeeland zijn belangrijke werkgebieden, al speelt de vervangingsopgave in praktisch elke regio in Nederland. De komende jaren neemt Rijkswaterstaat er dertien bruggen, acht tunnels en tien wegen onder handen. Gezien de verkeersdrukte en bevolkingsdichtheid worden de werkzaamheden in de regio Rijnmond een zwaartepunt in het werk van Slager. “Het is een belangrijk gebied voor ons. Er is niet alleen veel werk te doen, maar er spelen ook grote economische belangen. Toen de Papendrechtse brug werd ingevaren, was dat een relatief gemakkelijke klus. Het terrein was leeg. Nu is alles volgebouwd en is het dus veel lastiger manoeuvreren. Ook dat maakt zo’n operatie veel complexer.”

Hergebruik waar mogelijk

De € 1,5 miljard die voor de veertig projecten in het vierde deel zijn gereserveerd, is substantieel. maar niet oneindig. Het betekent dat er scherpe keuzes moeten worden gemaakt. “We moeten echt per project kijken wat écht nodig is en wat niet.” Innovatie en duurzaamheid zijn daarbij belangrijk uitgangspunten. Slager zegt daarover: “Idealiter begint elk project met de vraag wat we kunnen hergebruiken van een brug, tunnel, viaduct of weg. We willen steeds vaker circulair werken op projecten.”
Zo suggereren sommige experts dat het handig is om oude bruggen simpelweg op andere plekken toe te passen, in plaats van ze te ontmantelen. “Dat is zeker een interessante gedachte. Of dat ook kan met de Papendrechtse brug? Dat project is nog in de planfase en dat moeten we dus bekijken. Elk project is maatwerk.”